1 A Terra No Universo

- Universo: todo o que existe fisicamente, a totalidade do espazo, do tempo, do impulso, das leis e constantes físicas gobernantes
- Necesidade de coñecelo por afán, estudo comp planeta e vida
- Últimos anos a humanidade aprende máis que no t precedente por avance en medios técnicos: radio/telescopios, misións tripuladas/non, sondas (Mariner-Mercurio,Venus ,Marte; Venera-Venus; Voyager-resto)
- Ese novo coñecemento leva a:
- Eliminar a Plutón como planeta (XXVI Asmb Unión Astron Inter. Praga, 2006) por pequeno tamaño e órbita non limpa e non paralela.
- A descubrir planetas extrasolares análogos a T
- Descubrir auga: Lúa, Marte, Europa (Xúpiter)
- Fai pensar en cond ópt para a vida noutros planetas

2.1. Explicacións históricas sobre a posición da Terra
2.2. Universo
2.3. Vía Láctea
2.4. Sistema Solar

- Home primitivo: mitos ata o 600 a.C. o U era anaco de Terra plana
- Civilizacións: fenicia, exipcia e babilónica realizaron as primeiras observacións complexas dos astros
- Os babilonios (civilización máis antiga: XVIII-VI a.C.) desenrolaron primitiva ciencia práctica basada no rexistro e anotación dos cambios firmamento sen elaborar modelos th.
- Mapas celestes, nome e orde das constelacións no Zodíaco, fases Lúa, estacións e calendarios
- Gregos logo sentaron as bases da astronomía con modelos explicativos
- XVI Copérnico: Heliocentrismo, orde correcta e veloc planetas int/ext (non U,N), Lúa xira darreedor da Terra, rotación, precesión terrestre.
- Segue con modelo Ptolomeo de órbitas circ pero máis simple
-1584 Giordano Bruno: S Solar insignificante no U
- XVII Galileo defende th Copérnico en contra da Igrexa (Bellarmino, 1616 prohibición de ensinar por oposic ás SSEE)
- XVII Kepler describe física do movemento planetario en 3 leis e otorgando órbitas elípticas

- Finais XVII Newton describe movementos a grande escala do U
-1915 Einstein publica a Th Relativ Xeral onde a E comba o s-t
- Actual: medios permiten maior coñecemento, pero en moitos casos hipotéticos, da comprensión e estrutura do U e SSol: descríbense th sobre: expansión, U paralelos, buracos ****** ou mat escura.

- Aristarco, III a.C. : T redonda, máis pequena que Sol darredor do que xiran os planetas
- Hiparco, II a.C.: 384000 Km Terra-Lúa
- Ptolomeo II d.C.: Xeocéntrica e órbitas circulares

A. Composición
B. Orixe

- Materia condensada en galaxias que se ALONXAN pola expansión.
- Efecto Dopler (onda emitida por corpo en mvto cambia lonx de onda segundo dirección, aumenta se se alonxa) e Lei de Hubble (corremento ao vermello das o electromagn das galaxias, lonx o grande)
- Cúmulos e supercúmulos
- Clasificación: elípticas/lenticulares, espirais (barradas), irregulares
- Galaxias son agrupacións de nebulosas, estrelas e planetas

- Grandes nubes de: H,He, po cósmico,C,Si,Fe,NH3,CH4,auga

- Corpos quente de enorme masa de H e He
- Masa fai enorme g e no int fus H en He
- Proceso que libera inxente E en forma de rad elmg e calor
- Color depende de T, polo tanto de idade
- Xoves: brancas, verd azuladas: Vega-Sirio-Capella
- Co consumo de H, baixan T e cambian a amarela (Sol), laranxa (Épsilon Indi)
- A estrela mentres fusione H está na secuencia ppal do diagrama de Hertzsprung-Russel (representa unha liña diagonal comparando T con luminosidade)
- Esgotamento de H, colapso dilatándose a xigante vermella (Aldebarán) ou superx verm (Betelgeuse, Ras Algheti, Antares).
- A partir de aquí, evo depende de tamaño, ata desap
- <1.4 Sol: enfriamento paulatino ata anana branca ou vermella
- >1.4 Sol: transfo a estrelas de neutróns ou incluso buratos ******
- Posibilidade de explosión xerando unha nova/supernova que deixará unha púlsar (estr peq de xiro rápido que libera ondas de maneira puntual)

- Un planeta é un obxecto astronómico que orbita unha estrela que é lo suficientemente masivo como para ser redondeado pola súa propia gravidade, non é o suficientemente masivo como para causar fusión termonuclear, e despexou a súa rexión veciña de planetesimais
- Estudarémolos seus movementos no 2.4. e a súa xeoloxía no 3.

- Acéptase Big-Bang (burla de Fred Hoyle)
- 1948 George Gamow (fís ucr, eeuu) plantexa que U creouse dunha explosión xigantesca que produciría tódolos elm nos 1º min por T/P inmensas que fusionaría part subat
- Cálculos recentes indican como produtos 1º do BBg H e He; formándose os demáis elm pesados máis tarde nas estrelas.
- Tamén por mor da dens o H,He expandiríase con rapidez enfriando e condensándose nas galaxias
- A radic residual do BBg enfriaría ata 3K (-270º)
- Estes vestixios residuais de rad de fondo de microondas detectada por radioastrónomos no 1965 proporcionando a confirmación da th para moitos
- Final: sen ter en conta a presenza da descoñ E escura que tende a acelerar a expansión, predinse 2 evo
1. U con dens sfte, a expansión frearase dando Big Crunch: mod U pechado
2. Se como parece a dens non é sft, a g non dará freado a expansión: mos U aberto
- Acéptase 13787 ma

- Galaxia espiral barrada con núcleo barrado denso e brillante de estrelas vellas (10000 ma)
- Brazos espirais con nebulosas e estrelas máis xoves.
- 200000 millóns estrelas
- Brazos de Perseo, Saxitario, Norma ou Orión onde está o noso SSol
- Halo de gas interestelar e materia escura rodeando todo e cunha poucas estrelas agrupadas en cúmulos globulares
- Xira darredor dun eixo que une polos no sentido do reloxio cunha v que vai diminuíndo nos brazos cara fóra
-SSol 225 ma en dar unha volta

- Sol, 8 pl que xiran darredor con dist v, satélites que xiran darredor dos planetas, asteroides, meteoritos e cometas

- Amarela de tamaño e idade media de H e He
- Emite rad electmg por fusión de H: calor, infrav, visible, UV e ventos solares
- Zonas

- Núcleo: 15000000K, fusión
- Zona de radiación: 100000K, transmite E de fusión
- Zona convectiva: tranp materia á spf
- Fotosfera: visible, amarela por 6000K, manchas 4000K asociadas a campos magnéticos
- Cromosfera: 8000Km , xorden erupcións solares ocasionais (visible en eclipses t)
- Coroa solar: zona ampla ext da que parten ventos solares ( visible en eclipse t)

- xeoloxía en 3 polo que estudo en conx destacamos mvtos
- Translación, rotación (darredor de si en sentido contrario a reloxio agás Venus e Urano)
- Órbita é a traxectoria recorrida nun t cte durante 1 translación, mvto explicado polas leis de Kepler

PRIMEIRA, 1609: tódolos planetas xiran darredor do Sol con órbitas elípticas planas onde o Sol ocupa un dos polos (sábese que elípticas son pouco excéntricas)
SEGUNDA, 1609: maior distancia do Sol, menor v radial (v que percibiría un espect no Sol)
TERCEIRA, 1618: periodo de trnaslación elev ao cadrado d p ao eixo orbital maior elev a cubo (os máis lonxanos, máis lentos)

- día/noite (rotación)
- estacións (transl) coas sabidas diferenzas de insolación segundo latitude e estación, por estar o eixo inclinado no caso da Terra 23.5º respecto da elíptica

- Calquera obx que orbita darredor pl, xeralm moito máis pequeno e acompaañ na evo darredor da estrela q orbita
- Exemplos
- Terra: Lúa

- Mercurio, Venus: 0
- Marte: 2, Fobos, Deimos
- Xúpiter: 79 (Ganímedes, Calisto, Io, Europa)
- Saturno: 82 (200 estimados) (Titán, Pan , Atlas)
- Urano: 27 (Oberón, Ariel, Ofelia)
- Neptuno: 15 (Tritón, Hipocampo)

- Anormalmente grande, baixa densidade, non volátiles
- Distinta orixe
- Non atm: cara iluminada, 123º, c en sombra,-153º
- Rotación sincrónica, mostra sempre Cara Próxima
- Cara Próxima: cortiza delgada, sismos, mares e cráteres
- Xiro en igual sentido que a Terra darreedor do Sol
- Órbita excéntrica
- Consecuencia: fases e mareas

- Cambios na iluminació ao longo mes sidéreo, 28 d
- Lúa Nova (Sombra, conxunción), c.ming-5d, L.Chea (oposición)-14d, c.crec.-21d

- Atracción mutua
- Parte fluída da T que mira en todo momento vese atraída fluíndo cara ela (+Antípodas) producindo altamar e baixamar desde onde flúe (12.5h)

- Th teñen en conta elevado mom angular da Terra (relaciona v e distancia respecto a un pto de xiro) e a carencia de volátiles da Lúa
- Hartman: embrión planetario choca con T imprimindo alto m e producindo nube de partículas en órbita que se condensarían na Lúa; volátiles eliminados no impacto

- Conglomerados de po e xelo nunha cabeleira que subliman formando a cola (favorecida por v solares)
- órbitas excéntricas coma Halley
- 1952 Jan Oort descobre a nube de Oort (enxamio de cometas nos lím do SSolar)

- Obxectos rochosos, metálicos d dist dim orbitantes do Sol
- > cinturón Principal (restos dun plant que non se formou ou estoupou)
-Ceres, Juno, Apollo

- fragmentos dos anteriores q entran na atmosfera (estrelas fugaces) e poden impactar
-Sideritos: Fe, Ni
-Litometeoritos: silicatos, condritas e acondritas (difer)
-Siderolitos: mistura

- Clasificación en 2 grupos segundo proximidade ao Sol
- Tipo Terra, próximos, pequenos de sup sólida (M,V,T,Ma)
- Tipo Xúpiter: lonxanas inmensas esferas de gas (X,S,U,N)
- Cinturón ppal entre ambos

- Pequeno próximo sen satélites
- Non atm: (-183 a 467º)
- Cráteres pero > degrad por erosión; entón fondo plano
- Cunca meirande: Caloris Planitia: 1555 Km diám, formación de centos de fendas estreitas (Araña) con cráter central
- Formas tectónicas chamadas escarpes lobulados (contracción ao enfriar)
- Densidade elev similar á T, intúe núcleo de Fe (42% vol)

- Periodo de rotación máis lento: 243 días terrestres
- Rotación retrógada (agullas reloxio)
- Case o mesmo radio terrestre
- Superficie cha cuns cantos accidentes xeográficos: cadeas montañosas, conxunto de volcáns e ancha depresión (tectónica distensiva pasada)
- Atmos moi densa: gases sulfurosos ác, CO2, vapor auga
- tormenta é continuas e dinámica activa
-T 500º

- 3º distancia a Sol (150 mKm), 5º tamaño, único con vida coñecido
- Vol 1 millón inferior ao Sol
- Masa 9 veces a Lúa
- Forma de xeoide, diámetro de 12700 km
- Atmosfera protectora, 15º
- 70% auga, sistema de circulación e erosión únicos
- Tectónica de placas activa (Venus/Marte no pasado) que xunto con erosión e vivos fan superficie xove

- O seu radio é a metade do terrestre
- Auga condensada nos polos e fondos de cráteres, o resto é un deserto árido vermello
- Hemisferio N liso
- Hemisferio S efecto de intenso vulcanismo e procesos tectónicos:
--enorme conxunto de fracturas (Valle Marineris)
--fondos ocupados por lavas basálticas derivada dos volcáns que os salpican
--destaca grande cráter de impacto: Hellas Planitia
- Atmosfera 95% CO2; N2,Ar baixa prop; CO,O2 trazas
- Frecuentes nubes e néboas
- -80º no inverno conxela atm en polos (masas de CO2, retroalimentación no verán, 20º)
- Indicios de pasado cálido, húmido coma T (posb vida pasada)

- Máis grande, masa 317.8 a da T
- Menor periodo rotación: 9.8 horas
- Coma tódolos xig, xélido, -200º e H,He
- 79 satélites e rodeado por 1 fino anel ecuatorial
-Telescopio: serie de bandas de distintas cores xirando en distintos periodos
- Algunha mancha característica por permanecer na atm: Grande Mancha Vermella (diámetro de 2 T)
- Dinámica atm complexa, ascensos en manchas, descensos en bandas e movtos desordenados aparentes
- Por P, T int elevadísima polo que o núcleo será fluído (H convertido en líquido condutor, metalici responsable do campo magnético, 14 veces o T)

- Rosado, máis achatado e curta rot, 10.66 horas
- 4 anchos aneis concéntricos e consecutivos que dan apariencia dun só, parece ser de po, partículas e xelo branco
-82 sat (200), estrutura similar a Xúpiter
- Sondas revelan núcleo interno de elementos pesados fundidos (Fe?) e un núcleo ext de auga, NH3 e CH4 líquidos polas P
- Resto H e He; H (metalici parte, c mag)

- Verde azulado sen rasgos supf
-27 sat, 9 aneis ecuatoriais
- Eixo rotación contido no plano da elíptica (xirado 90º) (por meteorito?) e retrógrada coma Venus

- Máis lonxano: 4500 millón km
- Translación: 164.79 anos terrestres
- Descuberto por razoamentos científicos (leis da mecánica celeste ubicaban a URANO en posición que non cadra senón existía outro perturbándolle a órbita co súa masa)
- 15 sat, 4 aneis
-Atmosfera con grande mancha escura (turbulencia)

-Temos en conta 4 características para SSolar (T)
- Condensación de nube gas primixenia que xirando sobre si mesma acada forma de espiral de gas quente
- Expulsión por centrífuga anel de materia pero sen desconectalo do núcleo pol campo mg
- Condensación central no Sol, condensación no anel dos planetas
- Atracción solar potentes para elementos pesados deixándoos en órbitas inferiores que formarían os tipo T; lixeiros en exteriores axudados dos ventos solares, darán tipo X.
- proceso inicial desencadeado por supernova cercana (expl de est) que contaminaría a nube inicial (isótopos rad en meteor que só se atopan nestas explosóns); 4571ma
- a condensación nun 1º momento orixina corpos sólidos pequenos (planetoides/planetesimais) xa con distinta compos na z int ou ext.
- planetesimais chocan entre si por atracción g, fundíndose en pplanetoides maiores ata chegar á masa dos planetas actuais.

1. Órbitas coplanarias de tódolos planetas
2. Momento angular concentrado nos planetas
3. Heteroxeneidade quími planetas tipo T e X
4. Rotación planetas(-V,U) e >satélites igual sentido que translacións, aumenta m do conxunto

- Tarbuck y Lutgens. 2008. Ciencias de la Tierra. Una introducción a la Geología Física. Pearson-Alhambra
- Anguita. 1993. Geología planetaria. Mare Nostrum. Madrid
- De Pedraza e outros. 2003. Xeoloxía 2º Bacharelato. Anaya

- BX 1ºESO
- CuCi 4º ESO
- X 2º Bach